شهادت امام هادی علیه السلام تسلیت باد

این واقعیت را نباید از نظر دور داشت كه شیعه از فرهنگ ادعیه و زیارات بسیارغنی برخوردار است ، به طوری كه هیچ یك از فِرق اسلامی از این مقدار ادعیه و زیارات ، بهره مند نیستند . این نشان از چهره معنوی تشیع و عرفان شیعی است كه خلوص دینی و تزكیه نفس را در جامعه تشیع قوت می بخشد .
دعا جایگاه والایی در میان امامان علیهم السلام داشته و از برخی از آنان ادعیه فراوانی نقل شده است در كارنامه امام هادی ( علیه السلام ) نیز دعا و زیارت از تربیت شیعیان و آشنا ساختن آنها با معارف شیعی ، نقش عمده ای ایفا كرده است . این دعاها به جز راز و نیاز با خدا ، به صورتهای مختلف ، به پاره ای از مسائل سیاسی – اجتماعی نیز اشاراتی دارد ، اشاراتی كه در حیات سیاسی شیعه بسیار موثر بوده و به طور منظم ، مفاهیم خاصی را به جامعه تشیع القاء می كرده است . اینك به چند نمونه از مسائل مطروحه در این دعاها اشاره می كنیم :
ایجاد پیوند میان مردم و اهل بیت علیهم السلام
افزون بر صلواتهای مكرر بر محمد و آل محمد ( علیه السلام ) كه در این دعاها و تقریبا تمامی ادعیه ائمه اهل بیت( علیهم السلام ) وجود دارد – نسبت به ارتباط محكم و ناگسستنی میان امت و آل محمد ( علیهم السلام ) تاكید خاصی شده است . به عنوان نمونه ، قطعه ای از یك دعا را ملاحظه فرمایید :
اللّهُمّ فَصَلَّ عَلی مُحَمَد وَ آلِهِ وَ لا تَقطَع بینی و بَینَهُم فِی الدُنیا وَ الآخِرَة و اجعَل عَمَلی بِهِم مُتَقَبَّلا .(۱)
پروردگارا ! درود فرست بر محمد و آل محمد ( علیهم السلام ) و ارتباط میان من و ایشان را در دنیا و آخرت قطع مفرما و اعمال مرا به خاطر ایشان قبول فرما .
تاكید بر مقام والا و رهبری اهل بیت علیهم السلام
در زیاراتی كه ازامام هادی (علیه السلام) روایت شده ، به طور مكرر بر این معنا تاكید شده و اهل بیت رسول خداعلیهم السلام به معنای خاص آن ، با تعبیرهایی همچون : ” معدن الرّحمة، خُزان العلم ، قادةالاُمم ، ساسة العباد، امناء الرحمان ، ائمة الهدی ، وَرَثة الانبیاء و حجج الّله علی اهل الدنیا و الاخرة والاولی ” وصف شده اند،(۲) همچنین در همین زیارت ، خطاب به ائمه هدی ( علیه السلام ) آمده :
أشهَدُ أنَكُمُ الأئِِِمَةُ الّراشِدوُنَ ، المَهدیوُن المَعصومون ، المُكرّمون ، المُقرّبون ، المُتّقون ، الصّادقون ، المصطفون ، المطیعون لِلّه …
گواهی می دهم كه شما امامان، مرشد ، هادی ، معصوم ، بزرگوار ، مقرب نزد خدا ، پرهیزگار ، راستگو ، برگزیده و مطیع خداوند هستید .
ادامه این فقرات ، علاوه بر آن كه خصایص ائمه طاهرین علیهم السلام را بیان كرده ، شیعیان را با تعریف دقیق امام و خصوصیاتی كه باید دارا باشد آشنا می سازد .
تأكید بر مكتب اهل بیت علیهم السلام
در بخشی دیگر به شیعیان می آموزد كه امامان خود را در جایگاهی بدانند و در شهادت نسبت به آنها ، می گوید :
وَجاهَدتُم فِی الّلهِ حَقَّ جِهادِهِ حَتّی أعلَنتُم دَعوَتَهُ وَ بَینتُم فَرائِضَهُ وَ أقَمتُم حُدودَهُ وَنَشرتُم شَرائِعَ أحكامِهِ وَ سَنَنتُم سُنَتَهُ … وَ فَصلُ الخِطابِ عِندَكُم وَ آیاتُ اللهِ لَدَیكُم وَعَزائِمُهُ فیكُم وَ نورُهُ وَ بُرهانُهُ عِندَكُم وَأمرُهُ إلَیكُم . ( شهادت می دهم ) كه شما آنگونه كه سزاوار بود جهاد كردید ، تا آنجا كه دعوت خداوند را آشكار نمودید ، احكام الهی را روشن ساخته ، حدود الهی را اقامه كردید ، شریعت الهی را نشر دادید و سنتهای خداوندی را استوار نمودید … فصل الخطاب و آیات الهی نزد شماست ، استوانه های خداوند در میان شماست ، چنان كه نور و برهان خداوند هم نزد شماست و امر خداوند به شما واگذار شده . بدین ترتیب از دید امام ، معارف حقهء الهی را تنها در مكتب اهل بیت پیامبر(ع) می توان یاد گرفت . در این صورت تنها كسانی بر حقّند كه پیروی از مكتب و تعلیمات این خاندان پاك كرده باشند و گرنه مارق و از جادّه حق كنار افتاده اند ؛ فَالرّاغِبُ عَنكُم مارِقُ وَاللاّزِمُ لَكُم لا حِقُ .(۳)
۴- مبارزه با ظلم و ستم
از آشكارترین مفاهیم مقبول شیعه ، مبارزه با ستم است . این مطلب به روشنی در دعاهای رسیده از امام هادی علیه السلام به چشم می خورد . دعایی مانند ” دعاء المظلوم علی الظالم ” به طور مستقل ، دعایی است كه از خداوند بر ضد ستم ستمكاران و جباران استمداد شده است . این درست است كه در دعای مذكور ، از میان بردن ستم به خدا واگذار شده ، ولی در واقع ، می تواند هدف ازآن ، آگاه كردن مردم از وجود ستم و وجوه مختلف آن در جامعه باشد كه این خود قدم اساسی برای از میان بردن آن است . این دعا به دنبال ستم و اهانتی كه از طرف متوكل نسبت به امام ( علیه السلام ) روا داشته شد ، از سوی آن حضرت انشاء شد كه آشكارا جنبه سیاسی دارد . متن دعا ذیلا از نظر خواننده محترم می گذرد .
فَها أنَا ذا یا سَیدی مُستَضعَفٌ فی یدَیهِ مُستَضامٌ تَحتَ سُلطانِِِهِ مُستَذِلُّ بِعِنائِهِ مَغلُوبٌ مَبغی عَلَی مَغضوُبٌ وَجِلٌ خائفٌ مُرَوُّعٌ مَقهوُرٌ … فَأسئَلُك َیا ناصِرَ المَظلوُم المَبغی عَلَیهِ إجابَةََََ دَعوَتی ، فَصَلَّّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ خُذهُ مِن مَأمَنِهِ أخذَ عَزیزٍ مُقتَدِرٍ وَافجأه ُ فی غَفلَتِهِ مُفاجِئَةَ مَلیكٍ مُنتَصِرٍ وَاسلُبهُ نِعمَتَهُ وَ سُلطانَهُ وَافضَض عَنهُ جُموعَهُ وَ أعوانَهُ وَ مَزَق مُلكَهُ كُلَ مُمزَقٍ … وَ اقصِمهُ یا قاصِمَ الجبابِرَةِ وَاهلُكهُ یا مُهلِكَ القروُنِ وَاَبِرهُ یا مُبیر الأُمَمُ الظّالِمَةِ وَاخذُلهُ یا خاذِلَ الفِئاتِ الباغیة…(۴)
پی نوشت ها :
۱- مصباح المتهجد ، ص ۲۳۹ .
۲- من لا یحضره الفقیه ، ج ۲ ، ص ۶۰ .
۳- مسند الامام الهادی علیه السلام ، ص ۲۴۹ .
۴- همان ، صص ۱۹۰-۱۸۹ .
برگرفته از کتاب حیات فکری و سیاسی امامان