مفهوم اخلاص از دیدگاه قرآن وسنت،آثار وپیامدهای فردی واجتماعی آن

عنوان تحقیق:مفهوم اخلاص از دیدگاه قرآن وسنت،آثار وپیامدهای فردی واجتماعی آن

نام خانوادگی: طیبی

نام : نجمه

تاریخ دفاع: زمستان ۸۳

نام استاد: حجه الاسلام وحید قنبری راد

واژگان کلیدی: اخلاص، مخلَصین، مخلِصین

مدرسه علمیه حضرت زینب سلام الله علیها

چکیده:

اخلاص ملکه وحالتی در دل است که در سایه تنزیه قلب از علایق غیر خداییی ومقاصد شرک آلود، پدیدار می شود وبا مداومت بر طاعت وپافشاری در فکر وذکر شدت می یابد .

طبق آیه کریمه قرآن« وماخلقت الجن والانس الا لیعبدون» خداوند بندگانش را فقط برای پرستش وعبادت درگاهش خلق کرده است نه هدف دیگری، پس لازم است که بندگان در رسیدن به آن راه، تلاش بسیار وهمت عالی را با کسب توفیقات الهی داشته باشد تا هدف اصلی رابپیمایند،از این رو بهترین چیزی که انسان را می تواند به خدای سبحان نزدیک کند، اخلاص است چرا که اخلاص اساس فطرت انسانی می باشد.

در این رساله با توکل وعنایت حضرت حق وراهنمای استاد راهنما، تحقیقاتی را به شرح ذیل انجام دادم .

در این رساله از منابع معتبر لغوی از جمله مجمع البحرین، لسان العرب، النهایه، مقائیس اللغه و… برای تبببن وتعریف لغت اخلاص استفاده شده است.

هم چنین با رجوع به کتابهای حدیثی از جمله، اصول کافی، مصباح الشریعه، مستدرک الوسایل، آثار الصادقین، جامع احادیث الشیعه و… احادیثی که مربوط به فضیلت وعظمت اخلاص، پاداش مخلصین، مراتب ومنازل مخلصین و… بوداستفاده شده است. لازم به ذکر است برای ارجاع برخی احادیث، به اختصار از حرف «ح » استفاده شده است.

برای ترجمه های آیات با توجه به اینکه ترجمه قرآن « محمد مهدی فولادوند » نسبت به دیگر ترجمه ها، روان تر وجامع تر بود استفاده شد.

در راستای اهمیت وعظمت اخلاص در احادیث وتأسی کردن به سخنان معصومان علیهم السلام از کتاب نهج البلاغه علی علیه السلام با ترجمه مرحوم محمد دشتی، واز ترجمه صحیفه سجادیه با قلم فیض الاسلام استفاده وهم چنین در پایان هر فصل، مناجات کوتاهی با توجه به کتاب مناجات عارفان وکتاب مفاتیح الجنان نوشته شده است.

در ادامه برای تحقیق از منابع متعددی که در پایان همین رساله تحت عنوان « فهرست منابع » بیان شده بهره گرفته شده است.

فصول این رساله در مجموع بهده فصل تقسیم بندی شده که به موضوعات آن به ترتیب ذیل می پردازیم:

فصل اول: کلیات، که طرح اصلی تحقیق در این فصل بیان شده از جمله: تبیین وتعریف موضوع، هدف وضرورت موضوع، پیشینه موضوع، طرح سوالات، موانع ومشکلات و…

فصل دوم: شامل مفهوم اخلاص در لغت واصطلاح می باشد که با تحقیق در کتابهای لغوی نتایج در رساله نوشته شده است.

فصل سوم: نیت و اهمیت خلوص نیت، ارتباط نیت با اخلاص، با توجه به این که هر عمل خالصی فقط با نیت الهی پذیرفته می شود، تحقیقی در این راستا شده است .

فصل چهارم: حقیقت اخلاص، آن چه باعث شده اخلاصاهمیت فراوانی در آیات وروایات داشته باشد، چیست؟.

فصل پنجم: فضلیت وعظمت اخلاص، اهمیت اخلاص وجایگاه ومنزلت اخلاص در دین مبین اسلام، بررسی اهمیت اخلاص در کتاب نهج البلاغه و…

فصل ششم: سیمای مخلَصین ومخلِصین در آیات وروایات، بررسی واژه مخلَص ومخلِص، مخلَصین ومخلِصین، مقام و…وبیان طرح شبهه مربوط به مخلَصین.

فصل هفتم: مراتب اخلاص، درجات اخلاص، لازم به ذکر است که برای مراتب ومنازل اخلاص در کتب مختلف از جمله رساله بحر العلوم، صد میدان ومنازل السالکین خواجه عبدالله انصاری و … منازل به چهل منزل بیان شده است که به علت محدودیت از ذکر آنها خودداغری شده که برای مطالعه بیشتر به کتابهای فوق مراجعه شود.

فصل هشتم: اقسام اخلاص، با توجه به تعریف اخلاص دو دسته بندی با موضوعات فرعی شده است.

فصل نهم: راه کسب اخلاص، سالک این راه با بررسی در مراحل ومقدمات اخلاص وکسب علم در این راه باید به دنبال کسب اخلاص وراههای آن باشد.

فصل دهم: آثار ونشانه های اخلاص، به بررسی آثار در بعد فردی ، اجتماعی، دنوی واخروی، پرداخته شده است .

مهمترين نتيجه اي كه از فصول اين رساله برداشت مي شود اين است كه: در اخلاص فقط بايد خدا در نظر گرفته شود و به غير او توجهي نشود، ممكن است فرد عملش را در ظاهر، در حكم خود نمايي و جلب توجه مردم انجام بدهد اما در حقيقت آن را براي رضاي خدا انجام مي دهد بنابر اين نبايد اعمال را فقط به ظاهر آن بررسي كرد چرا كه خداوند از نيات و باطن بندگان آگاه است.«انَّ اللهَ بصيرٌٌٍٍٍبالعبادِ»

بنابر اين طي كردن اين مرحله از مراحل خود سازي از سخت ترين ومشكل ترين مراحل است كه به حق اگر عنايت و لطف خدا در اين راه نباشد آدمي خود هيچ قدرت وانگيزه اي براي رسيدن به سر منزل مقصود كه همان رضا و قرب الهي است ندارد.